تات‌های ایران

تات‌های ایران از اقوام ایرانی‌تبار هستند که به شکل پراکنده و نقطه‌ای در شمال ایران (از آذربایجان تا شمال خراسان) زندگی می‌کنند. بیشتر جمعیت تات‌های ایران در نیمهٔ جنوبی استان قزوین یعنی شهرستان‌های تاکستانو بوئین‌زهرا زندگی می‌کنند.

مردم تات ایران شیعه هستند و به زبان تاتی ایران که در گروه زبان‌های ایرانی شمال غربی قرار می‌گیرد سخن می‌گویند. این زبان به زبان تالشی نزدیک است.. ولی زبان تات‌های قفقاز، فارسی قفقازی از زبان‌های ایرانی جنوب غربی است، یعنی این قوم از لحاظ زبانی و قومی با تاتهای ایران متفاوتند.

تات‌های ایران، بیشترشان در شهرستان‌های تاکستان و بوئین‌زهرا و طارم زندگی می‌کنند و این منطقه، بزرگترین منطقهٔ تات‌نشین ایران است. بقیه نیز در استان‌های سمنان، زنجان، البرز، آذربایجان شرقی، اردبیل (بخش شاهرود)، طالقان و مرکزی (منطقه وفس) به سر می‌برند. عدهٔ زیادی از تات‌های ایران نیز به تهران (به ویژه جنوب غرب شهر) مهاجرت کرده‌اند.

ریشه و کاربرد واژهٔ تات 

تات واژه‌ای است که ترک‌زبانان برای مردم ایرانی‌زبان و ایرانی‌تبار یک‌جانشین به‌کار برده‌اند.^[۱]. به گفته هونی (۱۹۵۷) فارسی‌زبانان را تات می‌نامیدند. ^[۲]

در مثل‌ها و افسانه‌های مردم تبریز «تات» به معنی مرد دانا و باسواد و شهرنشین است.^[۳] همچنین در دیوان لغات ترک کاشغری تات به شکل تَت نیز ضبط شده و به معنای ایرانی، فارسی، فارسی زبان و کافر اویغوری آمده‌است.^[۴] تاتارهای کریمه نیز مسیحیان یونانی را که در سلطنت کاترین دوم (۱۷۶۲ـ۱۷۹۶) و در فاصلة ۱۱۸۹ـ۱۱۹۲/ ۱۷۷۵ـ ۱۷۷۸ به ناحیة ماریوپول (ژدانوف امروزی ) واقع در کنار دریای آزوف مهاجرت کرده بودند، تات می‌نامیدند.^[۵]